Lampe Berger

Het leuke van scharrelen en scheumen in rommelige overvolle brocante winkeltjes is dat je steeds weer iets leert. En dat is dan ook meestal toevallig.

Tijdens een bezoekje aan mijn favoriete zaakje ergens in de Morvan kwam ik een soort olielampje tegen. Bij het afrekenen riep Gilou, de eigenaar van het winkeltje waar je nauwelijks een stap kon zetten, heel enthousiast “Ah, la Lampe Berger”. Ik knikte net zo enthousiast alsof ik wist wat hij bedoelde. En het lampje werd zorgvuldig in een krantje gewikkeld en in een gammel doosje gepakt.

Bij het woord Lampe Berger sloeg mijn fantasie op hol en ik stelde mij een schaapherder voor die tijdens koude donkere dagen en avonden rillend achter zijn schaapjes aan liep op weg naar huis. De Lampe zorgde dan voor een klein lichtschijnsel op zijn donkere pad.

Thuis in Nederland maakte ik het schoon en vulde het met lampenolie. Een hoge vlam en een zwarte roetwalm waren het resultaat. Wat een rot lamp, dacht ik. Afgezien van het uiterlijk en de mooie vorm een duidelijke miskoop dus.

Een aantal jaren later liepen wij in Valkenburg langs een bloemenzaak met op de ramen een sticker met de aanduiding dat zij een officieel verkooppunt van Lampe Berger waren. En daar kwam de aap uit de mouw. Geen olielamp, maar een Franse geurlamp. En niet zomaar eentje.

De oorsprong van de Lampe Berger ligt ruim 100 jaar geleden in 1898. In die tijd was het erg belangrijk om lucht te reinigen in ziekenhuizen. Apotheker Maurice Berger was zichzelf hier bewust van en vond daarom een katalytische brander uit die lucht kon reinigen. Later kwam Maurice erachter dat wanneer er parfum aan het proces toegevoegd werd, ook een geur verspreid kon worden.

Lampe Berger is dus een luchtreiniger en kan daarnaast heerlijke parfum verspreiden. Met behulp van een trechtertje vul je gemakkelijk de Lampe Berger brander met de vloeistof. Je kunt de neutrale geur gebruiken wanneer je enkel de lucht wilt reinigen, er zal wel een frisse geur verspreid worden. Ga je voor sfeer gebruik je een parfummetje.

De lamp heeft twee doppen. Een sierdop die open is en een klein dopje dat over het vuursteentje past.
Vul de Lampe Berger tot ongeveer de helft, stop de lont erin en zorg ervoor dat de dop met de vuursteen netjes aansluit. Laat de lont minimaal 20 minuten in de parfum liggen. Verwijder de sierdop en haal het dopje van het vuursteentje. Er ontstaat direct een vlam van ongeveer 5 centimeter hoog. In 2 minuten warmt de vuursteen helemaal op. Wanneer deze is opgewarmd zal deze verkleuren naar grijs. Vervolgens blaas je de vlam uit en plaats je de sierdop erop, zodat je je niet kunt branden. Nu gaat de Lampe Berger de lucht reinigen en ook voorzien van een heerlijke geur. Sluit de Lampe Berger na 20-30 minuten weer af door de sierdop te verwijderen en de vuursteendop weer op de vuursteen te plaatsen. Denk erom dat je je handen niet brandt aan de sierdop als je deze verwijderd. Afhankelijk van de grootte van de ruimte laat je de dop er wat langer of korter af.

Vanaf het ontstaan de van de Lampe zijn er veel verschillende en bijzonder mooie lampen ontworpen. Van gewoon glas tot kristal, Limoges porselein en in allerlei vormen. Er is zelfs een boek waarin de geschiedenis staat met foto’s van uitgebrachte lampen.

Heb je een antieke of oude Lampe gevonden en missen er onderdelen? Geen probleem, alles is nog gewoon te koop en past nog steeds.

Het Droste servies en het verhaal van de verpleegster

Ik weet niet of al verteld heb dat mijn Opa en Oma lang geleden een banketbakkerij hadden in Amsterdam Oost. Hierdoor ben ik opgegroeid met Droste. De chocolaatjes, de Sinterklaas letters en natuurlijk de cacao.

Het servies

Het alom bekende servies met de verpleegster dateert uit 1925 – 1939. Het kon worden gespaard met bonnen , die bij bijna alle Droste producten verpakt zaten.  Het doel van deze spaaractie was natuurlijk een knap staaltje marketing. Je moest behoorlijk wat chocolade en cacao nuttigen om alles bij elkaar te sparen. 

In het begin waren er alleen nog maar kop en schotels, maar het assortiment breidde zich alras uit.
Bekers en een porseleinen presenteerblad volgden de kop en schotels op. En later kwam daar ook nog de porseleinen chocoladeketel bij.
Voor de kop en schotels en bekers moesten 50 bonnetjes worden ingeleverd,  maar voor de presenteerschaal maar liefst 200 bonnetjes. De chocoladeketel kreeg je in je bezit bij inlevering van 250 bonnetjes. Bordjes waren ook te sparen, maar je begrijpt dat die voor de meeste mensen de laagste spaar prioriteit hadden. Deze zijn dan ook een gewild en duurder verzamelobject geworden.

Omdat Opa en Oma natuurlijk dicht bij het vuur zaten, waren zij in het bezit van een compleet servies, alleen de cacao voorraadpot ontbrak.  De hele santenkraam stond in de kleine keuken en werd gebruikt.
Voor mij kleven er zoveel fijne herinneringen aan het servies. In de winter een lekkere beker warme chocolademelk bij Oma drinken ( Opa was vroeg overleden) als je met blozende wangen van de kou binnen kwam. Fijn gespeeld in de sneeuw of geschaatst en dan je koude handen om zo’n heerlijk warme beker chocolademelk vouwen. Je rode neus diep in de beker om de fijne geur op te snuiven. Het ultieme genot!

Ik groeide op en op een dag vertelde ik Oma hoe mooi ik het servies vond. “Nou kind”, zei zij. “Dan mag jij het hebben als ik dood ben”. En dat gebeurde ook, onder het servies zat een plakkertje met mijn naam. Helaas had de chocoladeketel inmiddels het loodje gelegd. Maar ik kreeg ook bijzondere en zeldzame blikjes, van Droste toffees.

Omdat ik het servies compleet wilde hebben heb ik de chocoladeketel via een advertentie gekocht. Het heeft lang geduurd voordat ik de voorraadpot aan mijn collectie kon toevoegen.  Want het servies is uitgegroeid tot een gewild verzamelobject. En voor een voorraadpot moest wel even gespaard worden.

De verpleegster

Nu dus het verhaal van de verpleegster.
Deze wordt rond 1900 het onlosmakelijke beeldmerk van Droste. Het verhaal gaat dat een Haarlemse reclametekenaar, Jan Musset, geïnspireerd is geweest door een pastel uit 1744 van de Zwitserse schilder Jean Etienne Liotard: La serveuse de chocolat, ook wel La Belle Chocolatière genoemd. Door het gebruik van een verpleegster werd de nadruk gelegd op de zogenaamde heilzame werking van het product. Op de vroege blikken van Droste staat zelfs een rood kruis op de linkermouw van de verpleegster, maar dat moest verdwijnen na protesten van het Rode kruis.

Maar……….

Voor ons Nederlanders is het duidelijk, de verpleegster is het bedenksel van Droste. Maar is dat waar? Of was het toch al eerder gebruikt?
Door toeval kwam ik in  het bezit van een vreemd object. Op de verzamelaarsbeurs, ik denk 1980, viel mijn oog op een ronde porseleinen botervloot. In de war gebracht door de kleur, de uitstraling en de aanwezigheid van een verpleegster dacht ik in eerste instantie dat het een Droste item was. Ik kocht het ding omdat ik zoveel vond lijken op het Droste servies. Het intrigeerde mij mateloos. De aankoop was nog in guldens en ik weet echt niet meer wat ik betaald heb. Het heeft eerst thuis op een kast gestaan en uiteindelijk verdween het in de kast. Marktplaats kwam en dat was een (en is) een platform gevuld met informatie en kennis. Ik plaatste een advertentie met de vraag of iemand informatie had over mijn botervloot.  En zo kwam ik uiteindelijk terecht bij de Amerikaanse cacao – en chocoladefabriek Baker. Het bleek dat deze firma al sinds1872 de verpleegster als beeldmerk gebruikte. En dus al eerder geïnspireerd was geraakt door het schilderij van Liotard. Terwijl Droste pas rond 1900 de afbeelding als beeldmerk begon te gebruiken. Eerst op de blikken en later op het servies.  

Voor Droste bracht dat natuurlijk problemen met zich mee voor wat betrof de export van blikken Droste cacao.  Daarom werd voor de export door Droste het merk ‘Boy & Girl’ ontwikkeld: twee kinderen in Hollandse klederdracht.

Maar ja, was mijn botervloot nu het enige item dat leek op het Droste servies of waren er nog meer onderdelen???? En ja, het bleek dat er een heel servies is geweest. Soms duiken er items op en heb ik nog wat van het Bakers servies kunnen kopen. Een bordje, een kop en schotel en een suikerpot houden mijn botervloot nu gezelschap. De botervloot blijkt echter een zeer uniek voorwerp te zijn. Na een mail met foto gestuurd te hebben naar het Baker museum in Dorchester, Amerika,  bleek dat men daar niet bekend was met het bestaan ervan.

Leuke onverwachte kennismaking met een stukje geschiedenis van Droste, toch?

La Belle Chocolatière, wie was zij?

Na het schrijven van dit blog kreeg ik een leuk berichtje van de schrijfster van een boekje over het meisje dat geposeerd had voor het schilderij van Liotard. Het is een historische schets over Charlotte Barleuf, de muze van de schilder. Charlotte had in 1744 niet kunnen bedenken dat zij later grote bekendheid krijgt als het handelsmerk van Walter Baker en Droste.

Ik vond het een leuk boekje om te lezen en met toestemming van Nicole mocht ik het boekje vermelden op mijn blog. Dank aan Nicole Brouwer.

Als afsluiting nog even het recept van de bereiding van chocolademelk volgens Droste.

Recept

Volgens het Droste recept maakt u een heerlijk cacaodrank voor uw kind.
Voor 1 heerlijke beker cacaomelk neemt u 1 eetlepel Droste cacao, waardoorheen u 1 volle eetlepel suiker roert. Maak met 2 eetlepels water hiervan een glad, dun smeuïg papje. Laat inmiddels 1/4 liter melk met 1 mespuntje boter volop aan de kook komen. Terwijl de melk omhoog bruist, giet u – onder heftig roeren- het cacao-mengsel erbij. De melk zal onmiddellijk van het kookpunt afkomen. Laat dan terwijl u blijft roeren, dit cacaomengsel opnieuw schuimend opkoken. Het liefst herhaalt u ditzelfde proces nog eens. Giet deze drank schuimend en wel in de beker of, indien u er meer van heeft gemaakt, in een kan. Serveer ze warm of koud.

Aurora Borealis kristallen sieraden 

In mijn vitrinekast liggen de ‘rariteiten’ die ik verzameld heb of verkregen door overerving. Dingen die ik mooi of lelijk vind, maar altijd met een bepaalde herinnering. Een herinnering aan een familielid of een gebeurtenis. Natuurlijk geven die dingen ook een tijdbeeld weer. De één wat meer dan de andere.

Zo ook de vintage broches met de glimmende gekleurde steentjes. Gedragen door familie op zon- en feestdagen vanaf de jaren ’50 van de vorige eeuw. Ze hebben een hoog glansgehalte, waardoor ze nogal kitscherig overkomen. Sommige zijn extra versierd met emaille. Ik draag ze soms, maar omdat ik bang ben dat ik ze verlies of beschadig liggen ze vooral mooi te zijn achter glas. 

Mijn interesse voor deze glimmers werd eigenlijk pas dit jaar gewekt. Rommelend in een doosje op een kraam van een Franse rommelmarkt valt mijn oog op een broche bezet met uitbundige gekleurde glimmende steentjes. Hee, kijk nou, daar is weer zo’n kitschding. Past wel goed in mijn kastje of ook eigenlijk wel leuk om te dragen. Nieuwsgierig geworden wat dit nu precies voor sieraden zijn blijkt er toch weer een verhaal aan vast te zitten. En niet zomaar een verhaal.

De steentjes hebben de naam Aurora Borealis, naar de betoverende kleuren van het Noorderlicht. Het is een kristalsteen met een metaalcoating en werd in 1955 door de bekende producent Swarovski uitgevonden. Door de metaalcoating kunnen de kristallen alle kleuren van de regenboog aannemen. Swarovski deelde zijn uitvinding met Cristiaan Dior, die zo enthousiast was dat de steentjes geborduurd werden op avondjurken of gebruikt werden in zogenaamde kostuumsieraden. Deze avondjurken worden nu nog beschouwd als de meest iconische van alle juwelendesign stukken van het modehuis. Voor Dior was het totaal plaatje van de mode onlosmakelijk verbonden met parfum en juwelen, maar hij geloofde dat schoonheid en expressie belangrijker waren dan de waarde van de juwelen. Tot 1955 kocht hij zijn fashion juwelen van Parijse ateliers, maar met de komst van de Aurora Borealis kristallen veranderde dat. Het succes van deze kristallen was fenomenaal, het werd een fashion statement. Theatraal, kleurrijk, de gave van het oppikken van de kleuren van de gebruikte stof, maakten de Aurora Borealis superieur ten opzichte van andere kristallen.
 
De sieraden hadden hun hoogtijdagen in de late jaren ’50 en de vroege jaren ’60. Ze worden soms ten onrechte beschouwd als ‘fout’ kitscherig glas. En eerlijk gezegd dacht ik er ook zo over.

De Aurora Borealis kristallen worden nog steeds gebruikt, maar hebben helaas niet meer de hoge Swarovski kwaliteit als van de jaren ’50.

Voor een leuk YouTube fimpje over Dior en de Aurora Borealis kijk dan even op de volgende link:  https://youtu.be/M64ERiwo7sg 

Foto’s zijn met dank aan http://www.swarovski-professional.com en Pinterest.